Os estudos como identidade entre a Ordem dos Pregadores no século XIII: a organização do sistema educacional à luz de alguns documentos jurídicos

Autores

  • Carolina Coelho Fortes Universidade Gama Filho

DOI:

https://doi.org/10.22456/1983-201X.40860

Palavras-chave:

Ordem dos Pregadores, Identidade, Constitutiones Antiquae, Educação

Resumo

Durante o século XIII, a Ordem dos Irmãos Pregadores, fundada por Domingos de Gusmão em 1216, oscilou entre a conquista do status de ordem religiosa e ter revogados todos os seus privilégios pastorais. Em grande medida, essa instabilidade inicial se deveu às disputas entre os novos mendicantes e os clérigos seculares. Mas devemos considerar também fatores como a própria novidade da proposta mendicante, e um contexto sócio-político marcado por complexas relações de poder, como elementos que contribuiram para a necessidade que os seguidores de Domingos encontraram de se imbuir de uma identidade própria. Neste artigo, veremos como essa identidade de construiu com base principalmente nos estudos. Tomaremos por base uma série de documentos de natureza diversa, centrando nossa análise, no entanto, nas Constituições Antigas, ou Liber Consuetudinum. Esta fonte, que sofre uma série de novas redações nas primeiras décadas de existência da Ordem, servia como uma regra de vida para os frades. Conforme mostram as atas dos capítulos gerais, realizados anualmente neste período, as Constituições vão sendo progressivamente moldadas de forma a dar à Ordem características de uma “sociedade de estudos”.

Downloads

Não há dados estatísticos.

Biografia do Autor

Carolina Coelho Fortes, Universidade Gama Filho

Mestre e Doutora em História, pesquisadora colaboradora do Programa de Estudos Medievais da UFRJ, membro do Translatio Studii - Núcleo Dimensões do Medievo da UFF, editora chefe da Revista Oficina do Curso de História da UGF.

Referências

BAKHTIN, Mikhail. A cultura popular na idade média e no renascimento: o contexto de François Rabelais. São Paulo: Annablume/Hucitec, 2002.

BEREND, Nora. Une invisible subversion: la disparition de l’oblation irrevocable des enfants dnas le droit canon. Medievales, n. 26, 1994.

BRETT, Edward. Humbert of Romans. His Life and Views of Thirteenth Century society. Toronto: PIMS, 1984.

CHARTIER, Roger. Cultura Popular revisitando um conceito historio gráfico. In: Estudos Historicos, Rio de Janeiro, v. 8, n. 16, 1995. p. 179-192.

CONCILIUM LATERANENSE III. Disponível em: http://www.documentacatholicaomnia.eu/04z/z_11791179_Concilium_Lateranum_III_Documenta_LT.doc.html. Acesso em: 20 jun. 2013.

CONCILIUM LATERANENSE IV. Disponível em: http://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/1215-1215,_Concilium_Lateranense_IIII,_Documenta,_LT.pdf. Acesso em: 20 jun. 2013.

CRUZ, Jo Ann. Education, Economy and Clerical Mobility in medieval northern England. In: COURTENAY, William; MIETHKE, Jürgen (Eds.). Universities and schooling in medieval society. Leuven: Brill, 2000.

DAVY, Marie-Madaleine. Les Sermons universitaires parisiens de 1230-1231. Paris: J. Vrin, 1931.

DE LIBERA, Alain. Pensar na Idade Media. São Paulo: Ed. 34, 1999.

DENIFLE, Henrich; CHATELAIN, Émile (Ed.). Chartularium universitatis parisiensis, v. 1. Paris, 1889.

DOUAIS, Célestin. Essai sur l’organisation des etudes dans L’Ordre des Freres Precheurs avec des nombreux textes indedits, 1216-1342. Paris: Alphonse Picard, 1884.

DUVAL, André. L’étude dans la législation religieuse de Saint Dominique. In: Melanges offerts a M-D. Chenu, Maitre en Theologie. Paris, 1967.

FEBVRE, Lucien; MARTIN, Henri-Jean. La aparicion del libro. Cidade do México: Conaculta-fonca, 2004.

FRANCO Jr., Hilário. Meu, Teu, Nosso: refl exões sobre o conceito de cultura intermediária. In: _____. A Eva Barbada: ensaios de mitologia medieval. São Paulo: EDUSP, 1996.

GERALDO DI FRACHET. Vitae Fratrum Ordinis Praedicatorum. In: REICHERT, Benedictus Maria (Ed.). Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorium Historica, vol. 1. Roma: Institutum Historicum FF. Praedicatorum, 1896.

HUMBERTUS DE ROMANIS. Instructiones Magistri Humberti de officiis Ordinis. In: BERTHIER, Joachim Joseph (Ed.). Opera de vita regulari, v. 2. Turin, 1956.

IORDANO DE SAXONIA. Libellus de principiis ordinis praedicatorum. In: LAURENT, Marie-Humbert (Ed.). Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorium Historica, v. 16. Roma: Institutum Historicum FF. Praedicatorum, 1935.

JORDAN DE SAJONIA. Cartas a Diana Andalo y a otras religiosas. DEL CURA, Alejandro (Ed.). Calaruega: OPE, 1984.

KAEPPELI, Thomas; DONDAINE, A. (Eds.). Acta Capitulorum provincialium provinciae romanae. In: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum, XX. Roma, 1941.

LAURENT, Marie-Humbert (Ed.). Acta canonizationis. In: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorium Historica, v. 16. Roma: Institutum Historicum FF. Praedicatorum, 1935.

LE GOFF, Jacques (Dir.). O Homem Medieval. Lisboa: Presença, 1989.

______. Os Intelectuais na Idade Média. São Paulo: Brasiliense, 1995.

LIPPINI, Pietro. Storie e legende medievali: le Vitae Fratum di Geraldo di Frachet. Bolonha: Studio Dominicano, 1988.

MANDONNET, Pierre. St. Dominique, l’idee, 1’homme, et 1’oeuvre. Bruges: Desclée de Brouwer & Cie, 1938.

MAZZANTI, Giuseppe. La teologia a Bologna nel secolo XII. In: L’origine dell’Ordine dei Predicatori e l’Universita di Bologna Atas. Bologna: Edizioni Studio Domenicano, 2006.

MENESTÓ, Enrico (Dir.). Domenico di Calaruega e la Nascita dell´ordine dei frati predicatori. Atti Del XLI Convegno storico internazionale. Todi, 10-12 ottobre, 2004. Centro Italiano de Studi sul Basso Medioevo – Accademia Tudertina e Centro di Studi sulla Spiritualitá Medievale da Universitá degli Studi de Perugia. Spoleto: Centro italiano di Studi Sull´Alto Medioevo, 2005.

MULCHAHEY, Marian Michele. First the bow is bent in study: Dominican education before 1350. Toronto: Pontifical Institute of Medieval Studies, 1998.

PACAUT, Marcel. Les ordres monastiques et religieux au Moyen Age. Paris: Nathan Université, 2004.

REICHERT, Benedictus-Maria (Ed.). Acta capitularum generalium ordinis praedicatorum (1220-1303). In: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorium Historica, vol.1, tomo III. Roma: Typographia Polyglotta S; C; de Propaganda Fide, 1898.

RIPOLL, Thomas; BRÉMOND, Antonin (Eds.). Bullarium Ordinis fratrum praedicatorum. Roma, 1729.

ROUSE, Richard; ROUSE, Mary. The book trade at the University of Paris ca. 1250-ca. 1350. In: BATAILLON, Louis; GUYOT, Bertrand (Eds.). La production du livre universitaire au moyen age: exemplar et pecia. Paris, 1988.

SAAK, Eric. Highway to Heaven: the augustinian platform between reform and reformation, 1292-1524. Leiden: Brill, 2002.

SANCTI THOMAE DE AQUINO. Liber contra impugnantes Dei cultum et religionem. Disponível em: http://www.corpusthomisticum.org/oci2.html. Acesso em: 20 jun. 2013.

SILVA, Tomás (Org.). Identidade e Diferença: a perspectiva dos estudos culturais. Petrópolis: Vozes, 2004.

SMALLEY, Beryl. The Study of the Bible in the Middle Ages. Blackwell, 1952.

TOMASSETTI, Aloyssi (Ed.) Bullarium Diplomatum et Privilegiorum Sanctorum Romanorum Pontifi cum, T. III. Mônaco: Framco, Forv & Dalmazzo, 1858.

THOMAS, Antoninus Hendrik. De oudste constituties van de Dominicanen. Leuven, 1965.

TUGWELL, Simon. Early Dominicans: Selected Writings. Paulist Press, 1982.

VAUCHEZ, André. O Santo. In: LE GOFF, Jacques (Dir.). O Homem Medieval. Lisboa: Presença, 1989.

VERGER, Jacques. L´essor des universités au XIIIe. siècle. Paris: Du Cerf, 1998.

VICAIRE, Marie-Humbert. Histoire de Saint Dominique. Paris: Du Cerf, 2004.

Downloads

Publicado

2013-09-19

Como Citar

Fortes, C. C. (2013). Os estudos como identidade entre a Ordem dos Pregadores no século XIII: a organização do sistema educacional à luz de alguns documentos jurídicos. Anos 90, 20(38), 219–247. https://doi.org/10.22456/1983-201X.40860

Edição

Seção

Universo normativo e relações de poder na Idade Média: doutrinas, regras, leis e resoluções de conflitos entre os século